درباره جمعیت طلوع بی نشان ها

تاریخچه کارتن‌خوابی

در هر جامعه‌ای کارتن‌خواب عموماً به عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین و حاشیه‌ای‌ترین اقشار جامعه شهری به حساب می‌آید که توانایی اندکی برای ساماندهی طبیعی زندگی‌اش دارد. شرایط خاص زندگی کارتن‌خواب تمامی فرصت‌های مشارکت در زندگی اجتماعی را از او سلب کرده و از شبکه‌های پیوند دهنده اجتماعی بیرونش می‌سازد. پدیده کارتن‌خوابی در شهرهای بزرگ ایران پدیده نسبتاً جدیدی به حساب می‌آید. از آغاز دوران مدرنیزاسیون در ایران با رشد نرخ مهاجرت به شهرهای بزرگ و افزایش شکاف‌های درآمدی، کلان شهرهای ایران با پدیده‌هایی چون حاشیه‌نشینی، گود نشینی یا کپرنشینی مواجه بوده‌اند، اما کارتن‌خوابی به شکل و گستردگی امروزی آن -خصوصاً در تهران- مساله اجتماعی جدیدی به حساب می‌آید. شاید به همین سبب است که این موضوع چندان مورد بررسی آکادمیک قرار نگرفته و تاکنون عملاً به گزارش‌ها و خبرهای رسانه‌ای محدود مانده است.

مسأله کارتن‌خوابی در تهران از سال ۱۳۸۲ با مرگ چند کارتن‌خواب در سرمای زمستان در خیابان‌های تهران، به عنوان یک معضل جدی اجتماعی در عرصه عمومی مطرح شد. صرف نظر از آمار و ارقام رسمی و تایید و تکذیب‌های مسئولان، هر شهروند تهرانی در زندگی روزمره خود با پدیده کارتن‌خوابی بارها روبه‌رو می‌شود. در ذهن بسیاری از مردم کارتن‌خوابی با اعتیاد گره خورده است و بسیاری از مشاهدات روزمره آنها این فرضیه را تایید می‌کند.

بین کارتن‌خوابی و طرد اجتماعی رابطه‌ای قوی و پیچیده وجود دارد. زیرا کارتن‌خوابی هم معلول طرد اجتماعی است و هم می‌تواند علت آن باشد. باید تأکید کرد که سازوکارهای طردکننده و محرومیت‌ها عموماً بسترساز رشد و پیدایش کارتن‌خوابی هستند.

تاریخچه طلوع

در سال ۱۳۸۴، تعدادی از مهرورزان با ایمان به بهبودی و با نیت حمایت و جلب اعتماد آسیب‌دیدگان اجتماعی و افراد بی‌خانمان و در نهایت کمک به فرایند بهبودی، با توزیع تعداد محدودی غذا در میان آنها، آیینی را پایه‌گذاری کردند که تا امروز هر هفته، سه‌شنبه شب و بدون وقفه با نام «آیین مهرورزی» برگزار‌می‌شود.
جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها از سال 1388 دارای مجوز فعالیت رسمی از وزارت کشور و نهادهای مربوطه است.

«جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها» به عنوان تنها حامی تخصصی در زمینه معضل کارتن‌خوابی، می‌کوشد تا با حفظ و اشاعه «آیین مهرورزی» نگاه جامعه را به موضوع اعتیاد و کارتن‌خوابی تغییرداده و کمک کند تا افراد بیشتری با مشارکت در این فرایند وارد چرخه درمان و بهبودی شوند.
در این فرآیند توزیع غذا درواقع مجال و بهانه‌ای است برای ایجاد ارتباط موثر با افرادی که به طور هم‌زمان با معضل کارتن‌خوابی و بیماری اعتیاد مواجهند.
با این توضیح می‌توان فعالیت‌های طلوع را به دو حوزه اصلی تقسیم کرد.
فعالیت‌های با رویکرد حمایتی و فعالیت‌های با رویکرد اجتماعی

رویکرد حمایتی

مخاطب فعالیت‌های حمایتی طلوع افراد آسیب‌دیده از کارتن‌خوابی هستند. طلوع بر این باور است که مردان، زنان و کودکانی که تجربه زیستی کارتن‌خوابی را دارند قربانی یک فرآیند اجتماعی محسوب می شوند. برای شفاف شدن این موضوع نیاز به تعریف واژه کارتن‌خواب و تعریف واژه قربانی است.

قربانی

در علم جامعه شناسی، وقتی تعداد افراد درگیر با یک رفتار ضد اجتماعی (مثلا ارتکاب جرم یا مصرف مواد مخدر یا میزان طلاق و…) در یک جامعه آماری و در یک بازه زمانی افزایش چشمگیر دارد یا تعداد چشمگیری را شامل می‌شود به این معناست که علاوه بر تصمیم شخصی فرد، بسیاری از فاکتورهای اجتماعی در ورود افراد به این فرآیند دخالت دارند تا جایی که قدرت فاکتورهای اجتماعی بر قدرت تصمیمات فردی برتری می‌یابد و به همین دلیل فرد را قربانی فرآیندهای اجتماعی می‌دانیم.

کارتن‌خوابی

تعریف کارتن‌خوابی در ایران با معنی جهانی بی‌خانمان (Homeless) تفاوت‌های بنیادینی دارد. در ایران بر خلاف سایر نقاط جهان کارتن‌خوابی صرفا حاصل فقر یا شیوه زندگی افراد نیست بلکه حاصل یک طرد تمام عیار اجتماعی است. به این معنی که فرد کارتن‌خواب طی فرآیندی با انجام مستمر رفتارهای ضد اجتماعی(به ویژه اعتیاد) به سطحی از زیست ضد اجتماعی می‌رسد که عموما از سطح تحمل خانواده و جامعه فراتر می‌رود و در گام آخر، خود فرد کارتن‌خواب با پذیرفتن این طرد از شکل اجتماعی جامعه دور شده و به یک شیوه کاملا ضد اجتماعی یعنی کارتن‌خوابی روی می‌آورد.

به عبارتی در تعریف طلوع:
کارتن‌خوابی =  تنهایی + تنهایی + تنهایی

جمعیت طلوع در واقع از افراد آسیب‌دیده ( قربانی) کارتن‌خوابی حمایت می‌کند. این حمایت شامل ۷ مرحله جذب، سرپناه، درمان، آموزش، اشتغال، بازگشت به خانواده و بازگشت به اجتماع است که طی این ۷ مرحله «کارتن‌خوابی» افراد درمان می‌شود و فرد به زیست معمول اجتماعی باز می‌گردد. در اینجا می توان به یکی از مزیت‌های طلوع که تبدیل شدن مددجویان به مددکار در فرآیند حمایتی است، اشاره کرد.

رویکرد اجتماعی

بخش دیگر فعالیت طلوع فعالیت‌های اجتماعی این مجموعه است. این فعالیت‌ها با دو شعار «بی‌تفاوت نباشیم» و «۲ ≠ ۱+۱ ; ۱۱= ۱+۱» می‌کوشد تا با استفاده از ابزارهای آموزش و آگاهی‌بخشی، این باور را در افراد جامعه ایجاد کند که بخش آسیب‌دیده جامعه بخش جدا شده از آن نیست. از یک سو همه افراد ممکن است در برهه‌های گوناگون زمان از این اتفاق آسیب ببینند و حتی خود فرد یا نزدیکانش قربانی همین فرآیند شوند. و از دیگر سوی، همه افراد جامعه نسبت به این آسیب مسئولند و تنها با حمایت و ایستادگی مستمر، عاشقانه، بدون قضاوت و بدون توقع تمامی افراد جامعه می‌توان به ساختن فردایی بهتر و کم‌آسیب‌تر امیدوار بود.

برآیند این دو رویکرد این است که در نتیجه فعالیت‌های حمایتی طلوع، فردی که روزی به عنوان کارتن‌خواب در طلوع مورد حمایت قرار گرفته است، ظرف مدت یک‌سال به فردی تبدیل می‌شود که ضمن پذیرش مسئولیت اجتماعی خود، به بهبود وضعیت اجتماعی هم‌دردان خود کمک و تلاش می‌کند آنها را از چرخه کارتن‌خوابی خارج کند.

در هر جامعه‌ای کارتن‌خواب عموماً به عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین و حاشیه‌ای‌ترین اقشار جامعه شهری به حساب می‌آید که توانایی اندکی برای ساماندهی طبیعی زندگی‌اش دارد. شرایط خاص زندگی کارتن‌خواب تمامی فرصت‌های مشارکت در زندگی اجتماعی را از او سلب کرده و از شبکه‌های پیوند دهنده اجتماعی بیرونش می‌سازد. پدیده کارتن‌خوابی در شهرهای بزرگ ایران پدیده نسبتاً جدیدی به حساب می‌آید. از آغاز دوران مدرنیزاسیون در ایران با رشد نرخ مهاجرت به شهرهای بزرگ و افزایش شکاف‌های درآمدی، کلان شهرهای ایران با پدیده‌هایی چون حاشیه نشینی، گود نشینی یا کپر نشینی مواجه بوده‌اند، اما کارتن‌خوابی به شکل و گستردگی امروزی آن -خصوصاً در تهران- مساله اجتماعی جدیدی به حساب می‌آید. شاید به همین سبب است که این موضوع چندان مورد بررسی آکادمیک قرار نگرفته و تاکنون عملاً به گزارش‌ها و خبرهای رسانه‌ای محدود مانده است.

مسأله کارتن‌خوابی در تهران از سال ۱۳۸۲ با مرگ چند کارتن‌خواب در سرمای زمستان در خیابان‌های تهران، به عنوان یک معضل جدی اجتماعی در عرصه عمومی مطرح شد. صرف نظر از آمار و ارقام رسمی و تایید و تکذیب‌های مسئولان، هر شهروند تهرانی در زندگی روزمره خود با پدیده کارتن‌خوابی بارها روبه‌رو می‌شود. در ذهن بسیاری از مردم کارتن‌خوابی با اعتیاد گره خورده است و بسیاری از مشاهدات روزمره آنها این فرضیه را تایید می‌کند.

بین کارتن‌خوابی و طرد اجتماعی رابطه‌ای قوی و پیچیده وجود دارد. زیرا کارتن‌خوابی هم معلول طرد اجتماعی است و هم می‌تواند علت آن باشد. باید تأکید کرد که سازوکارهای طردکننده و محرومیت‌ها عموماً بسترساز رشد و پیدایش کارتن‌خوابی می‌باشند.

در سال ۱۳۸۴، تعدادی از مهرورزان با ایمان به بهبودی و با نیت حمایت و جلب اعتماد آسیب‌دیدگان اجتماعی و افراد بی‌خانمان و در نهایت کمک به فرایند بهبودی، با توزیع تعداد محدودی غذا در میان آنها، آیینی را پایه‌گذاری کردند که اکنون پس از قریب به ده سال، هر هفته، سه‌شنبه شب و بدون وقفه با نام «آیین مهرورزی» برگزار‌می‌شود.

در حال حاضر «جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها» به عنوان تنها حامی تخصصی در زمینه معضل کارتن‌خوابی، می‌کوشد تا با حفظ و اشاعه «آیین مهرورزی» نگاه جامعه را به موضوع اعتیاد و کارتن‌خوابی تغییرداده و کمک کند تا افراد بیشتری با مشارکت در این فرایند وارد چرخه درمان و بهبودی شوند.

توزیع غذا درواقع مجال و بهانه‌ای است برای ایجاد ارتباط موثر با افرادی که به طور هم‌زمان با معضل کارتن‌خوابی و بیماری اعتیاد مواجهند.

نتیجه و ثمره حضور مستمر مهرورزان طلوع در شب‌های سه‌شنبه، تعداد قابل ملاحظه‌ داوطلبان “پاکی” و “بهبودی” است که هر هفته به همراه گروه توزیع غذا به طلوع برمی‌گردند تا با تکیه بر اراده، ادب و احترام نخستین گام را در جهت تغییر مسیر زندگی خود بردارند.

جمعیت طلوع بی نشان ها سازمانی است مردم نهاد، غیر دولتی و غیر سیاسی که از سال ۱۳۸۷ با نگاه مسئولانه نسبت به آسیب‌های اجتماعی کوشیده است فضایی را فراهم کند که افراد با پذیرش سهم انسانی و اجتماعی خود در تولید و گسترش آسیب‌های اجتماعی که زاده بی‌تفاوتی انسان‌ها نسبت به یکدیگر است نقش موثری در پیشگیری و درمان آسیب‌های اجتماعی ایفا کند. طلوع با تمرکز بر موضوع کارتن‌خوابی و اعتیاد و حمایت از زنان ، مردان و کودکان آسیب دیده از فعالیت خود را در هفت حوزه جذب، درمان، سرپناه، آموزش، اشتغال، بازگشت به خانواده و بازگشت به بدنه جامعه متمرکز کرده است.

طلوع در طول بیش از یک خدمت رسانی عاشقانه و صادقانه به بی‌پناهان اجتماعی ، امروز به پایگاهی استوار و سرپناهی امن در میان آسیب دیدگان معضل کارتن خوابی و بیماری اعتیاد بدل شده است. طلوع امیدوار است در سایه آگاهی اجتماعی انسان‌ها و با حمایت‌های همه جانبه این سازمان هیچ انسانی در ناامنی خیابان‌ها شب را به صبح نرساند.

حمایت از افراد درگیر با آسیب‌های اجتماعی به ویژه کارتن‌خوابی و اعتیاد از یک سو و گسترش حساسیت اجتماعی افراد جامعه نسبت به یکدیگر و همچنین تغییر دیدگاه جامعه نسبت به آسیب‌دیدگان اجتماعی -که می‌تواند مهم‌ترین عامل قطع چرخه تولید آسیب باشد- ماموریت این سازمان است.

جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها حامی افرادی است که در چرخه آسیب‌های اجتماعی گرفتار شده‌اند و به دلیل بی‌تفاوتی جامعه و بحران‌های اجتماعی روز به روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود.

جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها می‌کوشد در بحبوحه افزایش کمی و کیفی آسیب‌دیدگان از کارتن‌خوابی همواره ستونی محکم و استوار در حمایت از این افراد باشد و با نظم و استمرار در سه‌شنبه‌های مهرورزی و حضور در پاتوق‌های کارتن‌خوابی و پخش غذای گرم، با ایجاد دلگرمی برای این افراد، یادآوری کند که هرآینه که فردی از آسیب‌دیدگان عزم بازگشت به زندگی اجتماعی را داشته باشد، طلوع دستش را خواهد گرفت و پا به پایش تا بهبودی و بازگشت به جامعه همراه خواهد بود.

جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها با راه‌اندازی و ارتقای پروژه‌های پیشگیرانه در تلاش است که ضمن کمک به افراد آسیب‌دیده از کارتن‌خوابی و خانواده‌هایشان، با حضور پویا و موثر در نقاط آسیب‌خیز و توانمندسازی و آموزش کودکان و نوجوانان در معرض آسیب، از ورود افراد به چرخه کارتن‌خوابی و اعتیاد جلوگیری کند.

SWITCH THE LANGUAGE